Atatürk’ün Evi Selanik, Yunanistan

İtiraf etmeliyim ki “Atatürk’ün evi Selanik” konu başlıklı bir yazı hazırlamaya karar verdiğimde evini hiç bu şekilde hayal etmemiştim. Yani Atatürk’ün doğduğu evi gördüğümde biraz hayal kırıklığına uğradım. Evet ev tam bir müze, oysa ben Atatürk’e ait kişisel eşyaların da bulunduğu bir ev hayal etmiştim. Bina haricinde Atatürk ile bağlantısı olan hiçbir eşya yok maalesef. Bal mumundan yapılmış Atatürk heykeli, fotoğraflarından oluşan sergi dizaynında tablolar ve odalarda ses kaydı eşliğinde bir sunum.

Evin kontrolü ve bakımı Türkler tarafından yapılıyor. Giriş için ücret talep edilmiyor. Misafirperverliklerine diyecek tek kelime yok elbette ama dediğim gibi. Bir ülkenin kurucusu, önder, lider, asker, büyük insan Atatürk’ün evinin bir müzeden ibaret olması beni üzdü. Yılda 50 bin kişi tarafında ziyaret ediliyormuş ki bu rakam çok düşük bir rakam.

O kadar yol gelip önderinin evini görmeye gelen insanlarda oluşması gereken bir duygu seli maalesef yok. Bana o duyguyu yaşatamadı ev. Eksik olan bir şeyler var ama tam olarak da çözemedim. Girişte bulunan fotoğraftaki “Evin Öyküsü” başlığını buraya bire bir aktarıyorum. Meraklısının işine yarayabilir.

Evin Öyküsü

Evin girişinde bulunan bu fotoğrafta evin hikayesi yazıyordu o zaman okuma fırsatım olmamıştı ama şimdi hem okudum hem de benim gibi okumaya fırsatı olmayanlar için buraya aktarmasını yaptım. Buyurun evin hikayesini merak edenlere…

Mustafa Kemal Atatürk  1881’de o zamanki adresi Koca Kasım Paşa Mahallesi Islahhane Caddesi olan bu evde doğdu. Bu tarihi yapı, günümüzde Selanik’in Apostolou Pavlu Caddesi, 17 numarada bulunmakta olup, Agiou Dimitriou, 151 adresindeki Türkiye Cumhuriyeti Selanik Başkonsolosluğu ile birlikte aynı yerleşkenin parçasıdır.

Selanik Şehrine Osmanlı Mimari dokusunun hakim olduğu o önemde bu ev, Türk evlerinin iç içe olduğu bir çevrede diğer evlerden farkı olmayan bir yapıydı. Selanik Atatürk Evi, bütün katlarında ahşap karkasın üzerinde bağlandığı teknik uygulanarak inşa edilmiştir. Dikdörtgen planlı olan ev 13.50×6.80 m. boyutlarındadır.

Evin asıl girişi Apostolou Pavlu Caddesi’nden olup, bugün kullanılmamaktadır. 2012 yılına kadar giriş, Agiou Dimitriou Caddesi’nden, Başkonsolosluğun bahçesinden geçilerek sağlanmaktaydı. 2012 yılındaki restorasyon sonrasında Isaias Sokak üzerinden, arka bahçe kapısında giriş ve çıkış yapılmaya başlanmıştır.

1870 yılında Rodoslu Müderris Hacı Mehmet Vakfı’nca yaptırılan ev, önce İbrahim Zühdü Efendi’nin, daha sonra Selankli Abdullah Ağa ve eşi Ümmü Gülsüm’ün mülkiyetine geçmiştir. Ali Rıza Efendi, bu evi Atatürk’ün doğumundan birkaç yıl önce kiralamıştır. Evin ikinci katında, güney taraftaki oda Atatürk’ün doğduğu odadır.

Atatürk’ün ailesi, Ali Rıza Efendi’nin 1888’de vefatına dek bu evde ikamet etti. Ancak Ali Rıza Efendi’nin vefatından sonra Zübeyde Hanım, çocuklarıyla birlikte Atatürk’ün doğduğu evin bitişiğindeki daha küçük bir eve taşındı. II. Meşrutiyet’in ilanından sonra Selanik’te görevlendirilen Atatürk bu dönemde, annesi ve kız kardeşiyle birlikte burada kaldı. O Selanik’ten ayrıldıktan sonra annesi ve kız kardeşi bir süre daha bu evde yaşadılar. 1912’de Selanik Yunanistan’ın yönetimine geçince Atatürk’ün annesi ve kız kardeşi de Selanik’ten ayrılarak İstanbul’a gelmek durumunda kaldılar. Bundan sonraki süreçte Atatürk’ün doğduğu bu ev, Türkiye ve Yunanistan arasındaki anlaşma gereğince Yunan Hükumetine bırakılmış ve sonrasında da bir Yunan aile tarafından satın alınmıştır.

Cumhuriyet’in 10. yıl dönümünde Selanik Belediyesi, Türk-Yunan dostluğunun bir göstergesi ve Balkan Konferansı’nın anısına, yapının çift kanatlı sokak kapısının sağ köşesine, Atatürk’ün bu evde doğduğunu yazan mermer bir plaka yerleştirilmesi ve bunun Yunanca’nın yanı sıra Türkçe ve Fransızca tercümelerinin de koyulması kararını almıştır. Bu plaka, 4 Kasım 1933 tarihinde, Türkiye’nin Atina Büyükelçiliği mensuplarının ve Yunanistan’ın ileri gelenlerinin katıldığı bir törenle yerleştirilmiştir. Ev daha sonra Atatürk’e hediye edilmek üzere Selanik Belediyesi tarafından satın alınarak, anahtarı 19 Şubat 1937 tarihinde Türkiye’nin Selanik Başkonsolosluğuna verilmiştir.

1940 yılında evin yenilenmesi için başlatılan çalışmalar, İkinci Dünya Savaşı ve Alman işgali sonrasında, ancak 1950 yılında tamamlanabilmiştir. Sonraki süreçte Türkiye’nin Üçüncü Cumhurbaşkanı Celal Bayar’ın desteği, Prof. Dr. Enver Ziya Karal ve eşi Fatma Karal’ın katkılarıyla, Atatürk’ün ölümünün 15. yıl dönümü olan 10 Kasım 1953 tarihinde “Atatürk Evi” ziyarete açılmıştır. Sergilenmesi kararlaştırılan eşya, Topkapı Sarayı ve Dolmabahçe Sarayı’ndan seçilerek Selank’e gönderilmiştir. “Atatürk Evi”nin açılış tarihi aynı zamanda Atatürk’ün naaşının Ankara Etnografya Müzesinden Anıtkabir’e taşındığı tarihtir.

2012 yılında yeniden restorasyona giren ev, buraya taşınan Yunan ailenin binaya yaptığı ilave inşaat ve içindeki otantik olmayan eşyaların kaldırılarak, modern bir müzecilik anlayışı ile yeniden tefriş edilmiştir.

Günümüzde mülkiyetimizde olan Başkonsolosluk alanı içinde bulunan ve Türkiye Cumhuriyeti Devletinin toprağı sayılan bu ev, bugün sınırlarımız dahilde bulunmasa da, her Türk’ün kalbinde özel bir yere sahip olup, Selanik’e giden her Türk’ün ilk olarak ziyaret ettiği ve Türkiye için manevi değeri son derece yüksek olan bir mekandır.

Gezi yazıları ve fotoğraflar için siteme abone olabilirsiniz. Yunanistan Gezi Rehberi Atatürk’ün Evi Selanik gezi yazısı için görüş ve taleplerinizi aşağıdaki yorum bölümüne yazarak bana ulaşabilirsiniz.

Yunanistan gezi yazılarım